หากมีสิ่งหนึ่งที่จะช่วยให้เราก้าวสู่ความสำเร็จได้เร็วที่สุด เป็นการเดินเส้นตรง จากจุดที่ยืนไปสู่เป้าหมาย โดยไม่ต้องเสียเวลา กับการวกไปวนมา สิ่งสำคัญนั้นคือ การตัดสินใจที่ดี หลีกเลี่ยงไม่ได้เลยว่า เราต้องทำการตัดสินใจอยู่เสมอในทุกเรื่อง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องในชีวิตประจำวัน ครอบครัว หน้าที่การงาน และอื่นๆอีกมากมาย
- ตัดสินใจที่จะเลือกออกไปวิ่ง แทนที่จะจมกับกองขนม หน้าจอทีวี
- ตัดสินใจที่จะไม่นอกใจภรรยา แม้มีสาวในอุดมคติแสดงความสนใจเรา
- ตัดสินใจที่จะอ่านหนังสือที่มีสาระ แทนนิยายแสนสนุกที่เพื่อนให้ยืมมา
กล่าวได้ว่าชีวิตเราก่อร่างสร้างได้ จากการตัดสินใจ ในหนึ่งวันมนุษย์ทำการตัดสินใจในทุกเรื่องไม่ต่ำกว่า 35,000 ครั้งโดยเฉลี่ย
จากการศึกษาเรื่องการตัดสินใจที่เกี่ยวข้องกับการกินพบว่า แค่เพียงเรื่องอาหารการกิน มนุษย์ตัดสินใจโดยเฉลี่ย 200 ครั้งต่อวันเลยทีเดียว (Mindless Eating: The 200 Daily Food Decisions We Overlook โดย Wansink, Brian and Jeffrey Sobal (2007)
แล้วเราจะสามารถพัฒนาการตัดสินใจของเราให้ดีขึ้นได้อย่างไร?
Daniel Kahneman นักจิตวิทยาเชื้อสายอเมริกัน อิสราเอล เจ้าของรางวัลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตร์ ได้จำแนกความคิดของมนุษย์ออกมาเป็น 2 ระบบ คือ คิดเร็ว และคิดช้า
คิดเร็ว Thinking fast โดยส่วนใหญ่แล้วมักจะใช้สัญชาตญาณ อารมณ์ และความคุ้นเคยมักชิน เป็นกำลังหลักในการคิด พิเคราะห์ หรือตัดสินใจ กระทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
อีกกลุ่มเรียกว่า คิดช้า Thinking slow เป็นการคิดโดยผ่านพินิจพิเคราะห์อย่างมาก คิดโดยอาศัยหลักการ และเหตุผลที่มีข้อมูลอ้างอิงประกอบ ค่อนข้างช้า และใช้ตรรกะสูง
Kahneman และเพื่อนนักวิจัย ทำการทดสอบ ทดลองมากมาย เพื่อแสดงให้เห็นถึงความแตกต่างที่เกิดจากการใช้ความคิดทั้ง 2 ระบบ โดยสรุปการคิดเร็ว นำไปสู่ความเข้าใจผิด หรือเอนเอียง (Cognitive biases) บ่อยครั้งการตัดสินใจที่ผิดพลาด เกิดจากความเหนื่อยล้าของสมอง ทำให้เราใช้ระบบคิดเร็ว โดยไม่รู้ตัว หรือที่เรียกว่า Decision Fatigue
เราตัดสินใจได้ดีในตอนเช้า และด้อยกว่าในตอนเย็น เนื่องจากสมองเหนื่อยล้าจากการใช้พลังงานไปกับความคิด พิเคราะห์ และการตัดสินใจยากๆ ในแต่ละวัน สมองใช้น้ำตาลกลูโคสเป็นพลังงาน เพราะฉะนั้นทางหนึ่งที่จะช่วยให้เราตัดสินใจได้ดี แม้ในช่วงเย็น ก็คือการเติมน้ำตาลเข้าไปหล่อเลี้ยงสมองให้สดชื่น (แต่อย่าเยอะจนอ้วนล่ะครับ ฮ่า)
อีกวิธีที่จะหลีกเลี่ยง Decision Fatigue ได้ดี คือการนำสิ่งที่ยาก และต้องใช้พลังงานสมองมากๆ ไปจัดไว้เป็นสิ่งแรกที่เราต้องทำในแต่ละวัน จัดสรรสิ่งที่ง่าย ไม่ต้องใช้ความคิดมากไว้ท้าย
Brian Tracy กูรูนักเขียนหนังสือสร้างแรงบันดาลใจระดับขึ้นหิ้ง นำแนวคิดนี้ไปเขียนหนังสือชื่อว่า Eat that Frog! ขายดิบขายดี ตีพิมพ์ซ้ำนับครั้งไม่ถ้วน
Power of Habit ไม่ยาก ไม่ง่าย แต่กำลังอินเทรนด์
หากคุณเป็นหนอนหนังสือ แนวพัฒนาตนเองตัวยง อาจจะเคยได้ยินหนังสือเล่มดังชื่อ Power of Habit ของ Charles Duhigg นักเขียนชื่อดังของ The New York Times
Charles Duhigg นำแนวคิดของการสร้างนิสัย มาเชื่อมโยงกับเรื่องราวที่เกิดขึ้นในสังคม แต่มีช่วงหนึ่งที่กล่าวถึงระบบการสร้างนิสัย ที่เปลี่ยนแปลงคนที่เคยอ้วน ติดบุหรี่ และดูไม่มีอนาคตในชีวิต เป็นคนที่มีระเบียบวินัย ชอบออกกำลังกาย งดของหวาน และเลิกบุหรี่ได้ อ่านมาถึงตรงนี้แล้ว คนที่เคยอ้วน ติดบุหรี่ หรือไร้ระเบียบวินัยในชีวิตตนเอง แน่นอนว่าเกิดจาก Decision Fatigue ตัดสินใจเลือกสิ่งที่ง่าย และเย้ายวนกว่า หรือ Cognitive biases เห็นชั่วเป็นดีเป็นแน่
ทางออกคือการสร้างระบบนิสัยที่ดีขึ้นมาทดแทน
เปลี่ยนพฤติกรรมวันละน้อย ไม่ให้เกิดการต่อต้านของสมองมากนัก เป็นระยะเวลาต่อเนื่องกัน ยิ่งต่อเนื่องเท่าไหร่ ยิ่งสร้างนิสัยใหม่ได้เร็วยิ่งขึ้น
เมื่อเราถูกควบคุม โดยนิสัยที่ดี ไม่ต้องใช้ความคิด และการตัดสินใจ เพราะทุกอย่างเป็นไปอัตโนมัติ เราจะเหลือพลังงานมากมาย เพื่อให้สมองใช้ไปกับเรื่องยากๆ เราจึงตัดสินใจได้ดียิ่งขึ้นครับ
3 วิธี สู่การตัดสินใจที่มีประสิทธิภาพ
1. ตัดสินใจสิ่งที่ยากก่อนเสมอ
นำสิ่งที่ค่อนข้างยาก ใช้เวลานาน ต้องไตร่ตรองพินิจ พิเคราะห์ค่อนข้างเยอะ ไปไว้บนสุดของ To do list ในแต่ละวัน
ช่วงเวลาเช้าตรู่ ไปจนถึงก่อนเที่ยง ถือเป็นช่วง Golden time ของคุณ อย่าให้ใครมาขัดจังหวะการทำงาน ปิดโทรศัพท์มือถือ ตั้งใจทำงานที่สำคัญ และค่อนข้างยากให้เสร็จ ก่อนเที่ยง
สำหรับเรื่องสำคัญที่ต้องตัดสินใจก็เช่นเดียวกัน พยายามตัดสินใจเรื่องนั้นๆ เป็นเรื่องแรกในแต่ละวัน หากไม่เสร็จ ให้ยกไปเป็นสิ่งที่ต้องทำเป็นสิ่งแรกในวันถัดไป
2. เติมพลังงานให้กับสมองบ้าง
เติมพลังงานให้กับสมองของคุณ หลังจากผ่านการใช้งานมาอย่างหนัก ส่วนใหญ่ แล้วสมองจะเหนื่อยล้าค่อนข้างมาก ในช่วงเย็นของแต่ละวัน การเติมน้ำตาลกลูโคสเข้าไป ผ่านเครื่องดื่ม หรืออาหารช่วยให้สมองได้รับพลังงาน ไปใช้เพิ่มเติม
อย่างไรก็ดีเราควรหลีกเลี่ยงการใช้สมองกับการตัดสินใจที่สำคัญๆในช่วงที่สมองเหนื่อยล้า ถึงแม้ว่าจะเติมน้ำตาลกลูโคสให้กับสมองแล้วก็ตาม
ควรจัดสรรการตัดสินใจสำคัญๆไปไว้ในช่วงเช้าจะดีกว่า เพราะการเติมกลูโคสเข้าไปบ่อยครั้ง อาจจะทำให้เกิดโรคอ้วน และน้ำตาลในเลือดสูงมาแทนได้
3. สร้างนิสัยที่ดีทดแทนการตัดสินใจ
สร้างนิสัยที่ดีขึ้นมาทดแทน การตัดสินใจในกิจวัตรประจำวัน อาทิ การสร้างนิสัยการอ่านเป็นประจำก่อนนอน หรือการเตรียมอาหารมื้อเย็นล่วงหน้าตลอดสัปดาห์ โดยเป็นสลัดผักแคลอรี่ต่ำ
สมองไม่ต้องใช้พลังงานไปกับการตัดสินใจเลือก เพราะเราบังคับให้สมองไม่ต้องเลือก อาจจะลำบากในระยะแรก และจะง่ายขึ้นมากในระยะหลัง ท้ายที่สุดจะเป็นไปอย่างอัตโนมัติ
Mark Zuckerberg ผู้ก่อตั้ง Facebook ใส่เสื้อยืดพื้นๆ สีเดิมทุกวัน Steve Jobs ผู้ก่อตั้ง Apple ใส่เสื้อคอเต่าสีดำของ Issey Miyake ทุกวัน เหลือพลังงานสมองมากมายไปใช้กับการตัดสินใจเรื่องยาก วิธีนี้ได้ผลหรือไม่ ผมคงไม่ต้องบอก
ท้ายที่สุดนี้เราจะสามารถพัฒนาการตัดสินใจของเราให้ดีขึ้นได้หรือไม่ เราต้อง… ตัดสินใจลงมือทำ
